"Αντιστέκεται" στις μεταρρυθμίσεις η Ρωσία...

Του Andrey Movchan

Η ρωσική οικονομία είναι απίθανο να προσφέρει άλλες μεγάλες εκπλήξεις το 2016. Το χρηματιστήριο θα γίνει πιο σταθερό. Οι πετρελαϊκές τιμές δεν αναμένεται να υποχωρήσουν κάτω των 25 δολαρίων ανά βαρέλι ή να αυξηθούν περισσότερο από τα 40-45 δολάρια το βαρέλι.

Η ρωσική κυβέρνηση θα αντισταθεί στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και θα αποστασιοποιηθεί από το να παρέμβει πάρα πολύ άμεσα στην οικονομία. Οι μόνες εξαιρέσεις μπορεί να είναι η χρήση νομισματικών εκπομπών (σε μικρή κλίμακα) και φορολογικών αυξήσεων για να καλυφθούν τα μεγαλύτερα κενά στον προϋπολογισμό και να αποτραπεί η άνοδος της ανεργίας.

Ο πληθωρισμός θα μπορούσε να φτάσει ακόμη και το 8% ή το 16%, ανάλογα με το πόσο σφιχτή θα είναι η νομισματική πολιτική και πόσο χαμηλές θα παραμείνουν οι τιμές του πετρελαίου. Η ισοτιμία θα υπαγορευτεί από τις τιμές του πετρελαίου και τον πληθωρισμό.

Εφόσον οι τιμές του πετρελαίου ανακάμψουν, τουλάχιστον μερικώς μέχρι το τέλος του έτους, το ρούβλι είναι απίθανο να υποχωρήσει κάτω των 90 ρουβλίων ανά δολάριο. Την ίδια στιγμή, δεν μπορεί να αυξηθεί περισσότερο από τα 75-80 ρούβλια ανά δολάριο, τουλάχιστον πριν από το τέλος του έτους.

Το ΑΕΠ θα υποχωρήσει 1%-4% με βάση την προσαρμοσμένη τιμή των ρουβλίων, ή κατά 9%-20% σε αμερικανικό δολάριο, στα 7.500 δολάρια κατά κεφαλή. Οι βασικοί επενδυτικοί δείκτες θα υποχωρήσουν μεταξύ 10%-20%, ενώ οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων και των νέων κατασκευών, θα υποχωρήσουν ακόμη περισσότερο. Σύμφωνα με κάποιες προβλέψεις, τα νέα κτίσματα, και ειδικά οι κατασκευές νέων σπιτιών, θα μπορούσαν να υποχωρήσουν μέχρι και 50%.

Πολλοί αναρωτιούνται εάν η κυβέρνηση θα ξεμείνει από χρήματα. Χάρη στην ευέλικτη συναλλαγματική ισοτιμία του ρουβλίου, ο ρωσικός προϋπολογισμός θα έχει ένα λογικό έλλειμμα. Η κυβέρνηση δεν αναμένει ο δείκτης να υπερβεί το 3% του ΑΕΠ ή τα 25 δισ. δολάρια.

Εάν το πετρέλαιο παραμείνει στα περίπου 25 δολάρια το βαρέλι και ο πληθωρισμός δεν εκτιναχθεί, το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα μπορούσε να αυξηθεί σε περίπου 60 δισ. δολάρια ή 7% του ΑΕΠ. Κάθε ποσό θα μπορούσε να αντισταθμιστεί μέσω ενός συνδυασμού μη εξασφαλισμένων νομισματικών εκπομπών, αυξημένου χρέους και της χρήσης χρυσού και αποθεματικών σκληρού νομίσματος και αποθεματικών κεφαλαίων.

Ωστόσο, αυτό είναι μόνο μια επιφανειακή εκτίμηση της κατάστασης. Στην πραγματικότητα, ένα μεγάλο μέρος των κεφαλαίων του προϋπολογισμού, 30%-70%, αναλόγως τον κλάδο, θα χρησιμοποιηθεί για να πληρώσει για ξένες υπηρεσίες και αγαθά, ανεξαρτήτως για το που προοριζόταν τα χρήματα.

Αυτό σημαίνει ότι η απόλυτη αγοραστική δύναμη των όσων δέχονται τα κονδύλια του προϋπολογισμού θα υποστεί σημαντική ζημιά από την υποτίμηση του ρουβλίου. Είναι δύσκολο να πούμε πώς ακριβώς οι επιδράσεις θα εξελιχθούν, αλλά οι πρόχειρες εκτιμήσεις αποδεικνύουν ότι η αγοραστική δύναμη του ρωσικού προϋπολογισμού θα υποχωρήσει κατά 15% σε σχέση με το 2015 και κατά 25%-30% σε σχέση με το 2014.

Το φορολογικό βάρος στις επιχειρήσεις και στους πολίτες θα αυξηθεί το 2016 ως αποτέλεσμα των αυξήσεων των υφιστάμενων φόρων και δασμών, της επέκτασης των φορολογητέων κατηγοριών και της δημιουργίας νέων άμεσων ή έμμεσων φόρων που συλλέγονται από διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης.

Ενώ οι απλοί άνθρωποι φέρουν το βάρος των νέων φόρων, είναι πιθανό να δούμε έναν αυξημένο αριθμό χρηματοπιστωτικών σχημάτων που να ωφελούν οργανισμούς, να εμπλέκονται σε lobbying ή στην είσπραξη των υποχρεώσεων. Το αμφιλεγόμενο σύστημα πληρωμής διοδίων Πλάτων, στο οποίο ιδιώτες αποκομίζουν το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων, ενώ αυτά που καταλήγουν στον προϋπολογισμό δεν καλύπτουν καν τις δαπάνες του, είναι απλώς μια πρόβα για έναν νέο τρόπο ώστε οι επιχειρηματίες που βρίσκονται κοντά στο Κρεμλίνο να αποκομίζουν χρήματα όταν εξαντλούνται οι συνηθισμένες πηγές εσόδων τους.

Καθώς οι φυσικοί πόροι υπό τον έλεγχό τους γίνονται όλο και λιγότερο κερδοφόροι, τα άτομα και οι δομές που πρόσκεινται στο καθεστώς, θα εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την άμεση συλλογή χρημάτων από τον πληθυσμό, σύμφωνα με τις παραδόσεις των μεσαιωνικών φεουδαρχικών συστημάτων.

Καθώς αυξάνεται το φορολογικό βάρος, η επιχειρηματική δραστηριότητα θα λιγοστέψει και ένα όλο και μεγαλύτερο τμήμα των δραστηριοτήτων μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων, θα μεταφερθεί στις σκιές. Επιπλέον, από το στιγμή που το εμπόριο είναι ευκολότερο να μετακινηθεί στις σκιές από ό,τι η παραγωγή, η τελευταία θα συρρικνωθεί με ταχύτερο ρυθμό, χάνοντας μερίδιο της αγοράς από τις εισαγωγές χαμηλής ποιότητας.

Το 2016, η συνολική παραγωγή θα υποχωρήσει, αν και είναι δυνατό να σημειωθεί κάποια ανάπτυξη σε ορισμένους τομείς που στόχο έχουν τις εξαγωγές, ως αποτέλεσμα του χαμηλότερου κόστους εισαγωγής, ή της εγχώριας ζήτησης, εξαιτίας της απώλειας των προσιτών εισαγωγών και της μείωσης της αγοραστικής δύναμης.

Επιπλέον, η ποιότητα της παραγωγής σε ένα ευρύ φάσμα των κλάδων, θα συνεχίσει να επιδεινώνεται, ενώ το μερίδιο των παραποιημένων προϊόντων θα αυξηθεί εξαιτίας του ανεπαρκούς ελέγχου από τα εποπτικά όργανα, την αχαλίνωτη διαφθορά των ρυθμιστικών αρχών και την απόγνωση των παραγωγών να μειώσουν τις δαπάνες.

Όλα αυτά θα ασκήσουν πιέσεις στο τραπεζικό σύστημα. Είναι ασαφές πόσα κεφάλαια έχουν (οι τράπεζες). Για πολλά χρόνια, η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας έχει κάνει οτιδήποτε θα μπορούσε για να επιτρέψει στις εμπορικές και τις κρατικές τράπεζες να αποκρύπτουν την κατάσταση των ισολογισμών τους, να φουσκώνουν τεχνηέντως το κεφάλαιό τους με υπερτιμημένα assets, να χρησιμοποιούν κυκλικά σχήματα και να αξιολογούν ψευδώς πιστωτικούς και επενδυτικούς κινδύνους.

Η αποτελεσματικότητα του τραπεζικού συστήματος στη Ρωσία είναι πολύ χαμηλότερη από αυτή στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμη και από την άποψη των assets ανά εργαζόμενο. Η κλίμακα είναι πολύ μικρότερη, ενώ τα πιστωτικά ρίσκα είναι πολύ υψηλότερα, και αυτά τα ρίσκα θα αυξηθούν σχεδόν εκθετικά από το 2016. Το 2015, τα ληξιπρόθεσμα καταναλωτικά δάνεια αυξήθηκαν 30%. Η σημασία των στοιχείων για τα εμπορικά δάνεια δεν μπορεί καν να προσδιοριστεί, καθώς έχουν υποστεί βαριά επεξεργασία.

Από την άλλη πλευρά, ο αριθμός των τραπεζών στην Ρωσία έχει υποχωρήσει κατά 10% ετησίως. Σήμερα, είναι λιγότερες από 700. Στο μεταξύ, η συγκέντρωση των περιουσιακών στοιχείων είναι εξαιρετικά υψηλή, με τις πέντε μεγαλύτερες τράπεζες να αντιστοιχούν στο 55% όλων των assets στον τραπεζικό κλάδο και οι 50μεγαλύτερες τράπεζες ελέγχουν το 87%. Ως εκ τούτου, προκειμένου να διατηρηθεί ανέπαφος ο τραπεζικός τομέας, θα ήταν αρκετό να διασφαλιστούν μόλις 50 τράπεζες. Η χρεοκοπία των υπολοίπων δεν θα είχε σημαντικές επιπτώσεις, πέρα από το ότι θα δημιουργούσε εντάσεις στο σύστημα και θα αποστείρωνε τα assets των άμοιρων επενδυτών οι οποίοι επεδίωκαν υψηλότερα επιτόκια.

Το συνολικό κεφάλαιο του τραπεζικού κλάδου επισήμως, δεν υπερβαίνει τα 9 τρισ. ρούβλια. Η Ρωσία θα μπορούσε τεχνικά ακόμη και να ανακεφαλαιοποιήσει ολόκληρο το τραπεζικό της σύστημα. Στην πραγματικότητα οι τράπεζες είναι απίθανο να χρειαστούν περισσότερα από τα 1-1,5 τρισ. ρούβλια σε επιπλέον κεφαλαιοποίηση το 2016.

Ασφαλώς, η κυβέρνηση δεν θα είναι σε θέση να αντισταθμίσει τα 41 τρισ. ρούβλια σε εκδοθέντα δάνεια –ιδιαίτερα από την στιγμή που μπορούμε να περιμένουμε αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και των στάσεων πληρωμών.
Ωστόσο, οι τράπεζες έχουν επίσης 44 τρισ. ρούβλια σε εταιρικές και ατομικές καταθέσεις και η κυβέρνηση έχει στη διάθεσή της σειρά από "μέτρα σταθεροποίησης", συμπεριλαμβανομένων και κάποιων πολύ αποτελεσματικών όπως η αναγκαστική μετατροπή των καταθέσεων και οι επενδύσεις σε χαμηλή ισοτιμία ρουβλίου ή το πάγωμα των καταθέσεων με μερική μεταφορά κεφαλαίων στα κεφάλαια των τραπεζών και μερική μετατροπή σε μακροχρόνια κρατικά ομόλογα, μεταξύ άλλων.

Ωστόσο, αυτά τα ακραία μέτρα είναι απίθανο να τα δούμε το 2016. Η κατάσταση θα μπορούσε να αλλάξει ωστόσο μέχρι το 2018, το έτος που είναι προγραμματισμένο να λάβουν χώρα οι προεδρικές εκλογές και όταν το "προστατευτικό" του τραπεζικού συστήματος θα εξαντληθεί εάν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν στα 50 δολάρια το βαρέλι.

www.capital.gr